واقعی شدن قیمت برق کلید توسعه تجدیدپذیرها - وبلاگ نامه

به گزارش وبلاگ نامه، یکی از عوامل کلیدی برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در یک کشور، قیمت حامل های انرژی شامل برق و گاز است. از همین رو در این یادداشت به اهمیت قیمت برق به عنوان پیش احتیاج توسعه نیروگاه های خورشیدی اشاره نموده و نشان می دهیم که بدون واقعی کردن قیمت برق و گاز، رسیدن به اهدافی همانند 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر به هیچ وجه امکان پذیر نخواهد بود.

اگر به کشورهایی که نیروگاه های خورشیدی در آنها توسعه پیدا نموده، نگاهی داشته باشیم، معین می گردد از یک طرف، تعرفه برق مشترکان خانگی به تدریج افزایش پیدا نموده (یارانه انرژی کم شده) و از طرف دیگر قیمت تجهیزات نیروگاه های خورشیدی و به تبع آن قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی به مرور کاهش پیدا نموده است. این دو شاخص در یک نقطه (در یک زمان) به هم رسیده اند که به آن، نقطه برابری شبکه گفته می گردد. از این رو در ژاپن، نقطه برابری شبکه برای مشترکان خانگی در حدود سال 2014، در چین حدود سال 2017 و در آلمان نیز حدود سال 2011 رخ داده است.

قبل از نقطه برابری شبکه

در هر کدام از این کشورها، قبل از اینکه به نقطه برابری شبکه برسیم، قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی گران تر از تعرفه برق شبکه بوده است. بنابراین برای مشترک خانگی به صرفه نخواهد بود که نیروگاه خورشیدی نصب نموده و برق خورشیدی را در خانه مصرف کند. از این رو دولت ها در این کشورها سیستم خرید تضمینی برق خورشیدی راه اندازی نموده اند تا تمام برق خورشیدی را با قیمت مناسب خریداری نموده و مشترکان خانگی نیز برای مصارف خود کماکان از برق شبکه استفاده نمایند که در ایران نیز تا به امروز به همین منوال رخ داده است.

با توجه به گران تر بودن نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیرها نسبت به تعرفه برق شبکه، دولت ها باید این مابه التفاوت را از محلی تامین نمایند. در ایران و بعضی کشورهای دیگر، این ما به التفاوت از محل عوارض روی قبوض برق تامین شده است (10 درصد عوارض برق در ایران). در بعضی کشورها مانند ایران این مابه التفاوت به اندازهی است که کشور را برای پرداخت خرید تضمینی نیروگاه ها دچار کسری بودجه و نهایتا دچار چالش نموده است. از همین رو تا زمانی که قیمت برق در این کشورها واقعی نگردد، این کسری بودجه ادامه خواهد یافت.

بعد از نقطه برابری شبکه

وقتی در یک کشور تعرفه برق مشترکان خانگی به مرور افزایش و قیمت برق خورشیدی به مرور کاهش می یابد، این دو شاخص در یک نقطه به هم رسیده و کشور به نقطه برابری شبکه می رسد. از این زمان به بعد، برای مردم به صرفه خواهد بود که نیروگاه خورشیدی خانگی روی سقف خانه های خود نصب نمایند و برق آن را در خانه (به صورت خودتامین) مصرف نمایند. از این زمان به بعد، دیگر احتیاج به سیستم خرید تضمینی نیست. (البته برای خرید مازاد برق خورشیدی در روز یا تهاتر برق خورشیدی و برق مصرفی، هنوز خرید تضمینی احتیاج است، ولی بسیار محدودتر می گردد.) به عبارتی می توان گفت نقطه برابری شبکه، نقطه رهایی و استقلال انرژی های تجدیدپذیر از حمایت های دولت است.

شرایط ایران روی نمودار برابری شبکه

برای اینکه شرایط ایران را معین کنیم، ابتدا باید به دو سوال پاسخ دهیم. سوال اول اینکه قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی چقدر است؟ با یک مثال آغاز می کنیم. هزینه سرمایه گذاری یک نیروگاه خورشیدی خانگی در ایران حدود 100 میلیون تومان است. وقتی یک خانه دار ، نیروگاه خورشیدی روی سقف خانه خود نصب می نماید، این نیروگاه برای 20 سال برق فراوری می نماید. با یک محاسبه مالی می توان قیمت تراز شده برق خورشیدی را به دست آورد. در این یادداشت برای ساده سازی فرض می کنیم که قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی برابر با نرخ خرید تضمینی برق خورشیدی خانگی یعنی همان یک هزار و 456 تومان به ازای هر کیلووات ساعت مصوب وزارت نیرو است.

اکنون سوال دیگری مطرح می گردد و آن اینکه تعرفه برق مشترکان خانگی در ایران چقدر است؟

تعرفه برق مشترکان خانگی تا فاصله 100 کیلووات ساعت در ماه، برابر 91 تومان، فاصله 100 تا 200 کیلووات ساعت در ماه نیز برابر 106 تومان است. این اندازه به صورت پلکانی بیشتر شده تا جایی که برای فاصله بیشتر از 600 کیلووات ساعت در ماه به 653 تومان رسیده و سپس روی 653 تومان ثابت مانده است. البته این تعرفه در امسال برابر با تعرفه میانه تجدیدپذیر، 820 تومان در نظر گرفته شد.

البته نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که وقتی دو شاخص را روی نمودار می بریم، هنوز فاصله زیادی بین بیشترین تعرفه برق مشترکان خانگی (820 تومان) و قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی در ایران (1456 تومان) وجود دارد.

سه جهت برای رسیدن به نقطه برابری شبکه

سه جهت برای رسیدن دو شاخص تعرفه برق شبکه خانگی و قیمت تمام شده برق خورشیدی خانگی به یکدیگر وجود دارد. جهت اول این است که در سال آینده توانیر تعرفه برق مشترکان خانگی بسیار پرمصرف را برابر با نرخ خرید تضمینی خورشیدی کوچک مقیاس (برابر 1456 تومان به ازای هر کیلووات ساعت) معین کند. جهت دوم مربوط به قانون مانع زدایی از صنعت برق است که در آن برای مشترکان پرمصرف (بیش از دو برابر الگوی مصرف) تعرفه برق به نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر مقیاس کوچک در نظر گرفته گردد. جهت سوم مربوط به بند (ی) تبصره 8 قانون بودجه 1400 است. در آیین نامه این قانون که اکنون در هیات وزیران در حال تصویب است، تعرفه برق مشترکان پر مصرف بر اساس الگوی پلکانی اصلاح می گردد و به قیمت برق واقعی نزدیک می گردد.

اجرای سه مورد فوق، این امیدواری را ایجاد می نماید که جهت توسعه نیروگاه های خورشیدی در ایران در صورت واقعی شدن قیمت برق برای بعضی مشترکان، تا حدودی هموار گردد.