هزینه های اشتغالزایی بر اساس آمار - وبلاگ نامه

به گزارش وبلاگ نامه، برای ایجاد اشتغال در حوزه معادن باید اندازه سرمایه گذاری بیش از 15 میلیارد تومان باشد؛ بنابراین اگر فردی قصد ایجاد اشتغال در این حوزه را دارد باید سرمایه گذاری قابل توجهی انجام دهد. آنالیز ها نیز نشان می دهد درحال حاضر در معادن کوچک بین 20 تا 50 شاغل و در معادن بزرگ بیش از 300 شاغل وجود دارد.

به گزارش گروه مالی وبلاگ نامه، براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، در پاییز امسال از مجموع 63 میلیون ایرانی واقع در سن کار (بالای 15 سال)، حدود 23.5 میلیون نفر یا معادل 37 درصد از آن جمعیت شاغل بوده اند. گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد، گرچه نرخ بیکاری در کشور به 9.8 درصد رسیده، اما این امر نه به واسطه افزایش فرصت های اشتغال، بلکه به واسطه خروج جمعیت دلسرد از یافتن شغل از بازار کار کشور بوده است. برای راستی آزمایی این ادعا کافی است تعداد جمعیت غیرفعال کشور را در دوسال اخیر مرور کنیم، آمار ها به ما خواهد گفت که جمعیت غیرفعال کشور طی دوسال اخیر از 35 میلیون نفر به بیش از 37 میلیون نفر رسیده است. به هرحال تعداد و نرخ بیکاری در ایران را هر چقدر حساب کنیم، کم یا زیاد، مهم این است که شوربختانه طبق داده های مرکز آمار ایران، 42 درصد از جمعیت بیکار کشور فارغ التحصیلان دانشگاه های کشور هستند. با درک اهمیت این موضوع، دو بخشی که در دولت سیزدهم نیز تاکید بسیاری روی آن ها شده، بخش مسکن و اشتغال است. هدفگذاری دولت درخصوص مسکن، ایجاد سالانه یک میلیون واحد مسکونی (چهارمیلیون واحد طی چهارسال) است، اما درخصوص اشتغال نیز اخیرا دولت اعلام نموده ایجاد یک میلیون و 850 هزار فرصت شغلی تا سرانجام 1401 را در برنامه خود دارد. اما زمانی که حرف از ایجاد اشتغال به میان می آید، اغلب افراد به هزینه و سرمایه گذاری های میلیاردی فکر می نمایند، درصورتی که آنالیز ها نشان می دهد بسته به نوع اشتغال و فعالیت، حتی با سرمایه گذاری زیر یک میلیون تومان نیز می توان اشتغال ایجاد کرد. نگاهی به پلن اشتغالزایی در کشور نشان می دهد تمرکز دولت ها در ایران برای اشتغالزایی عمدتا ایجاد و توسعه صنایع بزرگ نظیر شرکت های پالایشی نفت و گاز و واحد های پتروشیمی است که باوجود دارا بودن مزیت صنایع بزرگ مانند تأمین نمایندگی مواد اولیه سایر صنایع، بازار خدمات فنی- مهندسی و سایر صنایع و یاری به توسعه صنایع کوچک و میانه، به رغم سرمایه گذاری به مقدار زیاد، اشتغالزایی مستقیم کمی دارند. شاید به همین خاطر است زمانی که وزیر رفاه از ایجاد اشتغال با یک میلیون تومان سخن گفت، واکنش ها بسیار عجیب وغریب بود.

غفلت دولت ها از صنایع سبک

یکی از مهم ترین مولفه ها درخصوص رقم هزینه های ایجاد اشتغال این است که بدانیم قرار است این ایجاد اشتغال در کدام حوزه اتفاق بیفتد. نگاهی به متون اسناد بالادستی توسعه در ایران نشان می دهد در برنامه های اخیر توسعه مالی کشور، گرچه تدوین استراتژی توسعه صنعتی با هدف نظام مند کردن این بخش و فراوری محصولات رقابتی مورد تأکید قرار گرفته، ولی درنهایت اجرایی نشده است؛ به طوری که در بند الف ماده 46 قانون برنامه ششم توسعه، وزارت صمت مکلف به تعیین اولویت های صنعتی (برشی از استراتژی توسعه صنعتی) با هدف رونق بخشی به فراوری، نوسازی صنایع، حمایت هدفمند از صنایع دارای اولویت سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و بعلاوه توسعه صادرات غیرنفتی و تصویب آن در هیات وزیران شد. این مهم درطول سال های ابتدایی برنامه ششم توسعه اجرایی نشد تا بالاخره در تیرماه 1400 (سال سرانجامی برنامه ششم توسعه)، لیست اولویت های صنعتی به وسیله هیات وزیران مصوب گردد. در این لیست، 9 دسته انواع محصولات در رشته فعالیت های صنعتی مختلف به عنوان صنایع اولویت دار معرفی شده اند. فارغ از مسائل مربوط به نحوه شناسایی این صنایع و ضرورت انتشار اسناد پشتیبان در این خصوص، به نظر می رسد توان رقابت صادراتی، ایجاد ارزش افزوده بیشتر و برخورداری از فناوری های پیشرفته ازجمله معیار های مؤثر در تعیین صنایع اولویت دار بوده است. به منظور آنالیز دقیق تر این موضوع، در نمودار ترکیب رشته فعالیت های صنعتی کشور برحسب شاخص های سهم سرمایه گذاری، اشتغال و تعداد واحد های دارای پروانه بهره برداری به مقادیر کل آن ها در سال 1398 ارائه شده است.

همان طور که در نمودار تعیین است، ترکیب رشته فعالیت های صنعتی کشور مبتنی بر رشته فعالیت های منبع محور ازجمله ساخت فلزات اساسی و کانی های غیرفلزی (پایه معدن)، محصولات غذایی و آشامیدنی (پایه کشاورزی)، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و کک و فرآورده های نفتی (پایه هیدروکربوری) طی سال های 1390 تا 1398 تغییری نداشته است. در سال 1399 رشته فعالیت کک و فرآورده های حاصل از نفت، رشد 1160 درصدی و رشته فعالیت ساخت مواد و محصولات شیمیایی، رشد 394 درصدی سرمایه را نسبت به 1398 داشته است.

شایان ذکر است، باوجود سرمایه بری بیشتر صنایع مذکور، علاوه بر اتخاذ سیاست های نامناسب ارزی، فقدان استراتژی توسعه صنعتی و تعیین نبودن نقشه راه توسعه صنعتی کشور ازجمله دلایل تمرکز توسعه صنعتی کشور بر فراوری محصولات با ارزش افزوده پایین است. به عبارتی در این سال ها مضاف بر آنکه اولویت بندی ترکیب رشته فعالیت های صنعتی کشور تغییر چندانی نداشته، در همین رشته فعالیت ها نیز با بی توجهی به تعمیق ساخت داخل، به سمت فراوری محصولات با ارزش افزوده بیشتر حرکت نشده است، به طوری که سهم غالب سبد صادرات غیرنفتی کشور را محصولات شیمیایی و معدنی در حلقه های اول زنجیره به خود اختصاص داده اند. فرایند نزولی ارزش هر تن محصول صادراتی کشور از 356 دلار بر تن در سال 1396 (452 دلار بر تن در سال 1392) به حدود 308 دلار بر تن در سال 1399، تأییدی بر این موضوع است. اهتمام بیشتر دولت در اجرایی شدن بند الف ماده 46 قانون برنامه ششم توسعه می توانست در بهبود شرایط موجود مؤثر باشد. بر این اساس اگر نگاه به اشتغال و اشتغالزایی صرفا از جنبه صنایع سنگین مدنظر باشد، طبیعی است سرمایه گذاری برای ایجاد اشتغال هزینه بسیار بالایی هم داشته باشد که در ادامه به ارقام آن اشاره خواهد شد.

هزینه 1.5 میلیارد تومانی ایجاد اشتغال در بخش صنعت

باتوجه به نمودار، مقدار سرمایه گذاری میانه مورداحتیاج برای ایجاد یک شغل صنعتی از سال 97 فرایند افزایشی به خود گرفته، به طوری که مقدار سرمایه گذاری مورداحتیاج برای هر شغل در بخش صنعت در سال 96 معادل 280 میلیون تومان بوده و در سال بعد این رقم به 590 میلیون تومان رسیده و در سال 98 کمی افزایش را تجربه نموده و به 620 میلیون تومان رسیده است. اما در سال 99 این امر دستخوش جهش قابل توجهی شده، به طوری که مقدار سرمایه گذاری مورداحتیاج برای هر شغل در حوزه صنعت در سال گذشته به یک میلیارد و 480 میلیون تومان رسیده است.

براساس آمار ها در سال 94 مقدار سرمایه گذاری مورداحتیاج برای یک واحد فراوریی 3 میلیارد و 500 میلیون تومان بوده که اشتغالزایی معادل 15 نفر داشته است، درصورتی که مقدار سرمایه گذاری مورداحتیاج برای یک واحد فراوریی در سال بعد به 5 میلیارد و 200 میلیون تومان رسیده و حجم ایجاد اشتغال آن نیز 16 نفر شده است. در سال 96 نیز این ارقام به ترتیب 5 میلیارد و 100 میلیون تومان و 18 نفر رسید که باتوجه به شرایطی که در کشور ایجاد شد، از سال 97 به بعد مقدار سرمایه مورداحتیاج برای یک واحد فراوریی فرایند افزایشی به خود گرفت، درحالی که حجم اشتغالزایی در آن ها تغییر نکرد، به طوری که حجم اشتغالزایی در این سه سال اخیر 17 نفر بوده است. مقدار سرمایه مورداحتیاج برای هر واحد فراوریی در سال 97 معادل 10 میلیارد و 200 میلیون تومان بوده که این رقم با کمی کاهش در سال 98 به 9 میلیارد و 500 هزار تومان رسیده است. پس از آن با یک جهش بالا در سال 99 به 25 میلیارد و 500 میلیون تومان رسیده است. درواقع به دلیل شرایط خاص کشور و شرایط تورمی موجود، مقدار سرمایه گذاری برای ایجاد واحد فراوریی بیش از دوبرابر میانه سال های قبل از آن افزایش یافته، این درحالی است که مقدار اشتغالزایی هر واحد فراوریی تفاوت چندانی نداشته است. دلیل این امر، ایجاد و توسعه صنایع بزرگ نظیر شرکت های پالایشی نفت وگاز و واحد های پتروشیمی است که باوجود دارا بودن مزیت صنایع بزرگ مانند تأمین نمایندگی مواد اولیه سایر صنایع، بازار خدمات فنی- مهندسی و سایر صنایع و یاری به توسعه صنایع کوچک و میانه، به رغم سرمایه گذاری به مقدار زیاد، اشتغالزایی مستقیم کمی دارند.

ایجاد شغل با کمتر از یک میلیون در شهرک های صنعتی

شهرک های صنعتی منطقه های هستند که به منظور توسعه صنعتی و متمرکزشدن فراوریات صنعتی در نظر گرفته شده است. هدف از ایجاد شهرک صنعتی، توسعه صنعتی کشور در خارج از منطقه ها شهری است تا تاثیرات منفی بار صنعتی بر ساکنان شهری را به حداقل رسانده، آلایندگی را کم نموده و با دسترسی آسان به جهت حمل ونقل، کمترین بار ترافیکی را در منطقه ها شهرنشین به بار آورد. به واسطه یاری ها و حمایت هایی که دولت با ایجاد شهرک های صنعتی برای صنایع در نظر می گیرد، این حمایت ها موجب کاهش هزینه های ایجاد اشتغال در شهرک ها می شوند. به همین دلیل حسن حاتمی، مدیرعامل شهرک صنعتی آذربایجان غربی گفت: مقدار سرمایه گذاری برای ایجاد یک شغل در شهرک صنعتی بستگی به طرحی دارد که قصد ایجاد شغل را در آن دارید. به طور مثال فردی که روی سفال طراحی و نقاشی می نماید سرمایه گذاری زیر یک میلیون برای ایجاد شغل خود داشته است. در شهرک صنعتی آذربایجان غربی در راستای کاهش هزینه های ایجاد شغل، طرحی را اجرا نموده ایم که در این طرح برای افرادی که قصد راه اندازی واحد های کوچک را دارند زمین های 70 تا 80 متری با قیمت 250 هزار تومان برای هر متر در نظر گرفته شده که صرفا 20 درصد قیمت کل را نقدا پرداخت نموده و مابقی را به صورت اقساط پرداخت می نمایند، یعنی افراد با پرداخت 4 میلیون تومان می توانند صاحب یک زمین 80 متری در شهرک صنعتی شده و کارگاه کوچک خود را راه اندازی نمایند.

مقرون به صرفه ترین مشاغل در بخش تعاون

شرکت های تعاون، شرکت هایی هستند که با مشارکت حداقل هفت نفر تشکیل می شوند، درواقع افرادی که با هم آشنا هستند سرمایه های خود را درکنار هم قرار می دهند و با توجه به اینکه به راحتی شکل می گیرد افراد زیادی اقدام به راه ا ندازی آن می نمایند. از همین رو بخش هایی همانند تعاون دارای هزینه پایینی در اشتغال هستند به طوری که هزینه ایجاد اشتغال در این حوزه نسبت به سایر بخش های یک سوم کمتر است، اگر هزینه ایجاد اشتغال در سایر بخش ها 200 میلیون تومان باشد بنابراین برای راه اندازی یک شغل در حوزه تعاون باید کمتر از 120میلیون تومان سرمایه گذاری کرد.

اشتغال خانگی فقط با یک میلیون تومان

مشاغل خانگی یکی از مشاغلی است که می توان با کمترین هزینه و در کوتاه ترین زمان آن ها را راه اندازی کرد. از همین رو یکی از معیار های مهم در ارزیابی پیروزیت برنامه های توسعه در کشور ها این نوع اشتغال است، زیرا در این حوزه اغلب زنان نیز می توانند ایفای نقش نمایند و همین امر موجب دستیابی به سطح بالاتری از بهره وری نیروی انسانی می گردد و از هدر رفتن منابع انسانی کشور ها جلوگیری می نماید.

به همین خاطر در سال های اخیر توسعه مشاغل خانگی به عنوان یکی از راه چاره های پیروز که به وسیله سایر کشور ها تجربه شده، مورد توجه دولت قرار گرفته، به طوری که علاوه بر کوشش برای شناسایی چنین مشاغلی، طرح های مختلفی جهت حمایت از ظرفیت های شغلی در این عرصه اجرایی شده است.

اغلب مشاغل خانگی را می توان با کمتر از یک میلیون تومان راه اندازی کرد به طور مثال برای تهیه غذای خانگی با توجه به اینکه ابزار مورد احتیاج در همه منازل وجود دارد فرد تنها باید برای خرید مواد اولیه غذایی که قصد آماده کردن آن را دارد، هزینه کند. علاوه بر آن در مشاغلی همانند قلاب بافی، کاموابافی، چرم دوزی، عروسک سازی و مشاغلی از این قبیل برای ایجاد اشتغال احتیاجمند سرمایه گذاری به منظور خرید مواد اولیه است و با توجه به اینکه مواد اولیه چنین مشاغلی چندان هم گران نیست بنابراین این مشاغل نیز در رده مشاغلی که به سرمایه گذاری زیر یک میلیون تومان احتیاج دارند، جای می گیرند.

15 میلیارد تومان، حداقل سرمایه گذاری در معدن

ابراهیم علی مولابیگی، مدیرکل دفتر اکتشاف وزارت صمت بیان کرد: برای ایجاد اشتغال در حوزه معادن باید مقدار سرمایه گذاری بیش از 15 میلیارد تومان باشد؛ بنابراین اگر فردی قصد ایجاد اشتغال در این حوزه را دارد باید سرمایه گذاری قابل توجهی انجام دهد. آنالیز ها نیز نشان می دهد درحال حاضر در معادن کوچک بین 20 تا 50 شاغل و در معادن بزرگ بیش از 300 شاغل وجود دارد. بعلاوه تعداد شاغلان بخش معدن در سال گذشته حدود 100 هزار نفر بوده که در 5 هزار واحد معدنی شاغل بوده اند. این یعنی به ازای هر معدن در کشور، 20 شاغل وجود دارد. شاید بتوان این طور نتیجه گرفت که به ازای هر 750 میلیون تومان سرمایه گذاری می گردد یک شغل در بخش معدن ایجاد کرد.

132 میلیارد تومان سرمایه گذاری برای حوزه مسکن

توان اشتغالزایی بالا یکی از مهم ترین ویژگی های بخش ساختمان است به طوری که این حوزه توانایی اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم را در جوامع دارد. در این راستا ایرج رهبر، عضو هیات مدیره انجمن انبو سازان بیان کرد: در شهر تهران برای ساخت یک ساختمان با حجم میانه باید حداقل 50 درصد سرمایه کل را در شروع کار سرمایه گذاری کرد، به طور مثال برای ساخت یک مجتمع 10 واحدی احتیاج به یک زمین 500 متری است تا 300 متر آن را به زیربنا اختصاص داد. اگر در این ساختمان برای هر طبقه دو واحد در نظر گرفته گردد و دو طبقه نیز برای فونداسیون و پارکینگ در نظر گرفته گردد درواقع باید 21 هزار مترمربع ساخت وساز انجام گردد. برای هر مترمربع ساخت وساز حدود 8 میلیون تومان باید هزینه کرد که درمجموع 168 میلیارد تومان هزینه کل ساخت وساز می گردد. علاوه بر آن اگر زمین را متری 46 میلیون تومان خریداری کنیم نیز باید حدود 23 میلیارد تومان هزینه کرد؛ بنابراین برای ساخت یک مجتمع 10 واحدی، در سال اول سرمایه گذار به 107 میلیارد تومان سرمایه اولیه احتیاج خواهد داشت. آنالیز ها نشان می دهد برای یک ساختمان 10 واحدی به طور میانگین و به طور مستقیم برای 20 نفر و درمجموع (مستقیم و غیرمستقیم) برای 66 نفر شغل ایجاد می گردد. این اعداد به این معنی است که هر سرمایه گذاری یک میلیارد و 621 میلیون تومانی در شهر تهران، یک شغل در بخش ساختمان ایجاد خواهد نمود. البته این رقم صرفا برای شهر تهران بوده که میانگین قیمت زمین 4.5 برابر میانگین کشوری است و طبیعی است با کاهش قیمت زمین، این رقم در کشور حدود یک میلیارد و 300 میلیون تومان برای هر شغل خواهد بود.

برای اشتغال در بخش خدماتی چقدر باید هزینه کرد؟

یکی از مشاغلی که با تنوع و تعداد زیاد در همه جوامع وجود دارد، مشاغل خدماتی است. مشاغلی که با توجه به توسعه تکنولوژی و تغییر سبک زندگی شکل گرفته یا تغییر می نمایند. کسب وکار های خدماتی فواید فراوانی دارند و منبع بسیار خوب و مهمی برای کسب عایدی بیشتر یا حتی رشد و پیشرفت محسوب می شوند، به طوری که خیلی از کسب وکار های پیروز خدماتی هستند. برای بعضی مشاغل خدماتی همانند راه اندازی یک کارگاه فراوریی کفش باید حداقل حدود 350 میلیون تومان سرمایه گذاری کرد یا راه اندازی یک فراوریی پوشاک احتیاجمند 350 میلیون تومان سرمایه گذاری اولیه است، به طوری که 200 میلیون تومان برای اجاره فراوریی و 150 میلیون تومان برای خرید 5 چرخ خیاطی باید در نظر گرفت. درمقابل برای ایجاد مشاغلی همانند ساخت آکواریوم، تعمیرکار موبایل و تبلت، تعمیرکار وسایل برقی، فروش کاکتوس و گیاهان آپارتمانی و... احتیاج به سرمایه گذاری زیر یک میلیون تومان است.